Een rode draad in deze werken is het vermoeden dat alle systemen uiteindelijk afhankelijk kunnen zijn van iets dat niet kan worden gesystematiseerd. Wil een systeem blijven systematiseren, dan moet er iets worden weggelaten of uit het zicht worden gehouden. Dit ontbrekende stuk is geen neveneffect, fout of bug, maar eerder een integraal kenmerk van de structuur zelf; een blinde vlek zonder welke het systeem niet in staat zou zijn zichzelf in stand te houden.

Door de video-installatie Emily (2010) van Danica Dakić maken we kennis met deze blinde vlek in relatie tot de meest basale technologische processen van allemaal: de imitaties en herhalingen die gepaard gaan met het leren van de menselijke taal. Als het doel van taalverwerving is om het kind te leren zichzelf uit te drukken, dan is datgene dat onvermijdelijk achterblijft in dit proces nou juist het zelf dat tot uitdrukking had moeten worden gebracht. Want deze uitdrukkingen die het kind overneemt, komen niet voort uit het lichaam van het kind zelf, maar worden haar opgelegd door iemand anders; iemand die in de video van Dakić consequent buiten beeld wordt gehouden. Hoezeer je ook probeert je uit te drukken in taal, je ontkomt er niet aan dat taal een systeem is dat van buitenaf binnenkomt – en dit vreemde systeem beheerst de manier waarop je denkt. Als je elke keer dat je spreekt, spreekt in de veronderstelling dat jij het bent die deze woorden zegt, houdt je spraak je permanent blind voor iets: het feit dat niet jij, maar het systeem aan het woord is.

De film Constant (2020) van Sasha Litvintseva & Beny Wagner, lokaliseert de blinde vlek op een plek die precies het tegenovergestelde is van die in Emily. De film verkent de sociaal-politieke geschiedenis van meettechnologieën. Naarmate dergelijke technologieën zich ontwikkelen, wordt niet het systeem zelf, maar veeleer de niet-herleidbare rol van het menselijk subject binnen dit systeem steeds verder uit het oog verloren. Wil een meettechniek, zoals het metrieke stelsel, zich als volmaakt objectief en egalitair presenteren (voor iedereen hetzelfde), dan moet elk spoor van menselijke tussenkomst worden uitgewist. Het steeds terugkerende gebruik van een 360°-perspectief in de film wordt een inscriptie van dit uitwissen in het medium film zelf: wat zo’n alomtegenwoordig perspectief voortdurend verborgen houdt, is de unieke plek van de persoon die de camera vasthoudt.

 In zijn nieuwe installatie An Industry and Its Irreplaceable Medium (2022), speciaal gemaakt in opdracht van het IMPAKT Festival 2022, doet Zachary Formwalt iets vergelijkbaars, door de blinde vlek van het medium film in het medium zelf vast te leggen. Het lichaam van een dood dier ligt aan de oorsprong van het bewegende beeld, alleen: dat zie je niet. Analoge film wordt immers bijeengehouden door gelatine, afkomstig van geslachte koeien. Telkens als we naar een film kijken, kijken we dus in feite naar een dier dat we structureel niet mogen zien, omdat het zelf het medium is geworden waarin de beelden zijn opgeslagen. Door ons bewust te maken van deze blinde vlek, richt Formwalt tegelijkertijd onze aandacht op de blinde vlek van de vleesindustrie, en uiteindelijk van het kapitalisme in het algemeen, een systeem dat hardnekkig de industriële producten en processen verbergt die aan de basis ervan liggen. Als er dierlijke resten te vinden zijn bij de oorsprong van film, dan zijn ze evenzeer aanwezig bij het begin van de kapitalistische massaproductie: de slachthuizen waar koeien werden gedemonteerd om het bindmateriaal van film te worden, inspireerden Henry Ford tot de uitvinding van de lopende band voor auto’s.

In de sculpturale installatie Another Distinguished Member of the Humane Society (Rollo) van Benedikt Terwiel uit 2020, die haar titel ontleend aan een schilderij uit 1831 van Sir Edwin Henry Landseer, staat ook de relatie tussen beeldvorming en dieren centraal. De figuur die voor ons op de grond ligt, is samengesteld uit de digitale basiselementen die in videoanimatie worden gebruikt om de beweging van levende lichamen vast te leggen. Daarnaast zien we een geanimeerde versie van hetzelfde skelet dat over een beeldscherm beweegt. Wat sinds onheuglijke tijden het maken van beelden heeft gemotiveerd, is de zoektocht naar een meer waarheidsgetrouwe weergave: een verlangen om de grens tussen beeld en leven uit te wissen, tussen de symbolische systemen die we creëren om de wereld weer te geven en de flux van de wereld zelf. Als videoanimatie beelden tot leven brengt door ze op te splitsen in een aantal elementen, een aantal representaties van ledematen en gewrichten, een aantal bewegingen en levensechte gedragingen, dan kan animatie niets anders doen dan het leven dat het zoekt voortdurend buiten beeld houden. Gereduceerd tot een systeem van uiterlijke tekens wordt het dier tot een fossiel, waarvan de bewegingen alleen maar de levenloosheid kunnen benadrukken van het schepsel dat springt, de grond besnuffelt en voor ons over het scherm raast.

WEKELIJKS RONDLEIDINGEN

Alle rondleidingen starten bij IMPAKT (Lange Nieuwstraat 4) en eindigen bij de Steenweg 26.
Ben je lid van We Are Public? Met je lidmaatschap kun je gratis meedoen met deze rondleidingen. Log in op de website van We Are Public om te zien hoe je gratis je ticket kunt kopen.

Doe mee

• Zaterdag 19 november | 14:00 | Rondleiding in het Engles | Reserveer
• Zaterdag 26 november 14:00 | Rondleiding in het Nederlands | Reserveer
• Zaterdag 3 december 2022 | 14:00 | Rondleiding in het Nederlands | Reserveer
• Zaterdag 10 december | 14:00 | Rondleiding in het Nederlands | Reserveer
• Zaterdag 17 december | 14:00 | Rondleiding in het Engles | (RONDLEIDING AFGELAST)
• Zaterdag 7 januari | 14:00 | Rondleiding in de aanwezigheid van kunstenaar Zachary Formwalt | Reserveer