Wevers en Spronck beginnen de aflevering met het belang van goed omgaan met big data. Grote aantallen informatie over digitale gedragspatronen worden constant verzameld en gerangschikt op allerlei mogelijke manieren. En daar wordt ook veel geld aan verdiend. Het is net als olie; waardevol en overvloedig, maar ook een product met veel consequenties. Dit is een abstract, maar alomtegenwoordig onderwerp. Het is niet te grijpen en vaak ook niet helemaal te begrijpen, door de grootsheid van het fenomeen en de hiërarchie die duidelijk aanwezig is: gebruikers van digitale mediums weten vaak helemaal niet waar hun data terecht komt of waar het voor wordt gebruikt. Het podcastduo bespreekt het werk Trace / React II, gemaakt door kunstenaarscollectief Dumb Type. Deze installatie levert kritiek op een sterk “geïnformatiseerde” consumptiemaatschappij die tegelijkertijd passief of stom wordt gemaakt door de onophoudelijke stortvloed van gegevens en technologische ontwikkeling. Dat wordt gevisualiseerd door een constante stroom aan woorden te laten zien, met een schijnbare rangschikking om de paar minuten. Spronck beschrijft de ervaring van de installatie als lichamelijk voelbaar en drukkend, door de grootte van het werk. Ze zegt dat het net een mindmap is die nergens op slaat, maar wel woorden laat zien die sterk gevoelsmatig en intiem zijn.

Daarna vertelt Wevers over het werk dat zij mee heeft genomen: Salvia, door Lauren Lee McCarthy. Tijdens deze performance staat het uitwisselen van speeksel centraal, waar voor deelnemers speciale Terms of Exchange bij zitten: de kunstenaar mag hun speeksel niet voor iets anders gebruiken dan het tentoonstellen, maar de deelnemers mogen alles met haar speeksel doen wat ze willen. Hierdoor wordt een nadrukkelijke hiërarchie voelbaar, een verwijzing naar hoe met big data wordt omgegaan. Dit kunstwerk is tegelijkertijd een verwijzing naar de coronapandemie, toen het speeksel van mensen – iets intiems en persoonlijks – werd omgezet in een voorwaarde voor vrijheid. Op die manier is het gebruiken van speeksel een vorm van surveillance geworden, door middel van een hiërarchische uitwisseling. Net als Trace / React II is dit werk erg lichamelijk: tactiele en persoonlijke elementen van de lichamen van mensen worden opgevangen en verweven in een kunstwerk.

Dat is ook duidelijk in nog een ander werk, dat niet wordt besproken in de podcast: Kubus 02, gemaakt door Semâ Bekirovic. Dit werk is een zwarte, plexiglas kubus. Het bijzondere aan deze kubus is dat de mensen die de kubus maakten de instructie kregen om geen handschoenen te dragen tijdens het maakproces, zodat alle sporen hiervan (vingerafdrukken, vegen) bewaard bleven. Daarna bracht Bekivoric forensisch poeder voor latente vingerafdrukken aan op de kubus, waardoor de “verborgen geschiedenis” van sporen op het object zichtbaar werd. Hiermee is het werk een ode aan de ‘onzichtbare’ werkers en een waarschuwing over de sporen die overblijven als we iets gemaakt hebben. Het verwijst, net als Salvia, ook naar hoe lichamelijke elementen zichtbaar worden en tentoon worden gesteld, iets waar meer informatie door wordt gedeeld dan we zouden denken. Vingerafdrukken zelf hebben al een sterke connotatie met het zoeken naar DNA en het achterlaten van waardevolle en unieke deeltjes van iemands lichaam. Die afdrukken zijn bekend in een systeem en kunnen worden gerangschikt en gebruikt voor verdere informatieverwerking. Op die manier heeft Kubus 02 een sterke verbinding met hoe grote bedrijven persoonlijke data verzamelen en gebruiken: iets wat achteloos wordt achtergelaten (zoals een vingerafdruk), is een waardevol deeltje voor manipulatie.

Deze kunstwerken vertellen ons hoe big data minder abstract kan worden en juist persoonlijk, intiem en pijnlijk lichamelijk kan zijn. De data die wij vrijgeven over onszelf vertelt veel over ons en is waardevol in de handen van grote bedrijven, die het op allerlei manieren organiseren en inzetten. Alhoewel Wevers en Spronck in de podcast geen duidelijk oordeel vellen over hoe individuele data wordt vergaard, wordt het door de voorbeelden duidelijk dat onze gegevens belangrijker zijn dan we in eerste instantie denken. We moeten dus weloverwogen met onze informatie omgaan, hoe lastig het soms ook is om niks vrij te geven. 

De manieren waarop we dit kunnen doen en omliggende thema’s worden besproken tijdens het IMPAKT Festival in november: Our Terms, Our Conditions. Daar onderzoeken we hoe we de controle over onze digitale gegevens kunnen terugeisen en meer zeggenschap kunnen krijgen over de technologieën waar we zo afhankelijk van zijn. Wat zijn onze eigen voorwaarden en op welke manieren kunnen we in verzet komen tegen de manier waarop Big Tech-bedrijven mensen reduceren tot producten? Het festival zal een platform zijn voor een open dialoog met politici en beleidsmakers, wiens taak het is om ervoor te zorgen dat onze gegevens worden beschermd en dat technologiebedrijven zich aan onze voorwaarden houden. De kunstenaars van Trace / React II, Salvia en Kubus 02 laten ons zien dat onze lichamelijke en digitale informatie kan worden blootgesteld en geordend op manieren waar we soms geen zeggenschap over hebben. Daarom moeten we onze data beschermen en grenzen stellen, onze eigen Terms and Conditions.

Image credits: Kubus 02 (2017), Semâ Bekirovic